1062
ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ
ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2

Εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2


Η παγκόσμια πανδημία του COVID-19, που στα τέλη του 2019 έπληξε την ανθρωπότητα, είχε ως αποτέλεσμα τον μέχρι σήμερα θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων, την ριζική αλλαγή της καθημερινότητας μας καθώς και σοβαρότατες επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. Ανάδειξε όμως νέες τεχνολογίες σχεδιασμού και δημιουργίας εμβολίων με πιθανές εφαρμογές στην πρόληψη και θεραπεία άλλων νοσημάτων.

Το μόνο ισχυρό όπλο που διαθέτουμε για την πρόληψη και καταπολέμησή της COVID-19 πανδημίας είναι τα εμβόλια που αναπτύχθηκαν έναντι του νέου κορωνοϊού. Δεκάδες εμβόλια νέων και παλαιών τεχνολογιών έθεσαν υποψηφιότητα έγκρισης και μετά από κλινικές δοκιμασίες και ελέγχους, ορισμένα εξ αυτών, πήραν έγκριση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και τους εθνικούς ρυθμιστικούς  οργανισμούς πληρώντας διεθνώς συμφωνημένα σημεία αναφοράς για την ασφάλεια και αποτελεσματικότητά τους.

Τα εμβόλια που είναι εγκεκριμένα μέχρι σήμερα από το EUROPEAN MEDICINES AGENCY (EMA) είναι τα:

  • Comirnaty, γνωστό ως BioNTech, Pfizer COVID-19 εμβόλιο, περιέχει αγγελιοφόρο RNA (messenger RNA, mRNA) που είναι μονής αλυσίδας RNA συμπληρωματικής προς μία από τις δύο αλυσίδες του γονιδίου που είναι υπεύθυνο για την παραγωγή της πρωτεΐνης S του ιού. Η γενετική πληροφορία που φέρει το mRNA, στο κυτταρόπλασμα, κατά τη διάρκεια της πρωτεϊνικής σύνθεσης, διαβάζεται από ένα οργανίδιο που ονομάζεται ριβόσωμα που κινείται κατά μήκος του mRNA και χρησιμοποιεί την γενετική πληροφορία που φέρει το  mRNA για να μεταφράσει κάθε αλληλουχία τριών νουκλεοτιδίων, ή κωδικόνιου, στο αντίστοιχο αμινοξύ. Στο συγκεκριμένο εμβόλιο το mRNA οδηγεί στην σύνθεση της πρωτεΐνης S, που εμφανίζεται στην επιφάνεια των κυττάρων στόχων ενεργοποιώντας έτσι το ανοσιακό σύστημα για την παραγωγή εξουδετερωτικών αντισωμάτων και την ανάπτυξη κυτταρικής ανοσίας. Για ηλικίες >18 ετών το εμβόλιο χορηγείται σε εμβολιαστικό σχήμα δύο δόσεων με μεσοδιάστημα τριών εβδομάδων.
  • COVID-19 Moderna, βασίζεται στην ίδια τεχνολογία με το Comirnaty της Pfizer δηλαδή χρησιμοποιεί το mRNA ως φορέα της γενετικής πληροφορίας και για ηλικίες >18 ετών το εμβόλιο χορηγείται σε εμβολιαστικό σχήμα δύο δόσεων με μεσοδιάστημα τεσσάρων εβδομάδων
  • ChAdOx1 nCoV-19 (Vaxzevria, AstraZeneca) Παρασκευάζεται με τη χρήση ως φορέα, ενός ιού της οικογένειας των αδενοΐών, που έχει τροποποιηθεί γενετικά και περιέχει το γονίδιο που είναι υπεύθυνο για την παραγωγή της πρωτεΐνης S, της ακίδας του SARS-CoV-2. Το ανοσιακό σύστημα του ατόμου αναγνωρίζει την πρωτεΐνη S σαν ξένη παράγει αντισώματα και αναπτύσσει κυτταρική ανοσία. Το εμβόλιο δεν περιέχει τον ίδιο τον ιό και δεν μπορεί να προκαλέσει νόσο. Ο αδενοϊός που περιέχεται στο εμβόλιο δεν μπορεί να προκαλέσει νόσο γιατί δεν μπορεί να αναπαραχθεί. Για ηλικίες >18  ετών το εμβόλιο χορηγείται σε εμβολιαστικό σχήμα δύο δόσεων με μεσοδιάστημα 4-12 εβδομάδων.
  • COVID-19 Vaccine Janssen είναι της ίδιας τεχνολογίας με αυτήν του Vaxzevria, AstraZeneca δηλ. χρησιμοποιεί έναν αδενοΪό ως φορέα του γονιδίου παραγωγής της πρωτεΐνης S του ιού. Για ηλικίες >18 ετών το εμβόλιο χορηγείται σε εμβολιαστικό σχήμα μιας δόσης. Δεν περιέχει τον SARS-CoV-2 και δεν μπορεί να προκαλέσει νόσο. Ο αδενοϊός που περιέχεται στο εμβόλιο δεν μπορεί να προκαλέσει νόσο γιατί δεν μπορεί να αναπαραχθεί. Αυτήν τη στιγμή υπό εξέταση από την ΕΜΑ βρίσκονται τα εμβόλια: CVnCoV,τ NVX-CoV2373, τSputnik V (Gam-COVID-Vac) και GSK/CureVac COVID-19.

Όπως οποιοδήποτε εμβόλιο, τα εμβόλια έναντι του COVID-19 μπορούν να προκαλέσουν ήπιες παρενέργειες, όπως: πυρετό, κόπωση, πονοκέφαλο, μυϊκό πόνο, ρίγη, διάρροια και πόνο στο σημείο της ένεσης. Οι περισσότερες αντιδράσεις στα εμβόλια είναι ήπιες διαφέρουν από εμβόλιο σε εμβόλιο και από άνθρωπο σε άνθρωπο και εξαφανίζονται μέσα σε λίγες μέρες μόνες τους. 

Πιο σοβαρές ή μακροχρόνιες παρενέργειες στα εμβόλια είναι πιθανές αλλά εξαιρετικά σπάνιες. Στον Π.Ο.Υ. έχουν αναφερθεί περιστατικά σοβαρών αλλεργικών αντιδράσεων, όπως η αναφυλαξία, σε μικρό αριθμό ατόμων που έλαβαν εμβόλιο COVID-19.

Οι πιο σοβαρές ανεπιθύμητες αντιδράσεις που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα σε πολύ χαμηλή συχνότητα, είναι αναφυλακτικές αντιδράσεις, Αγγειακή θρόμβωση και θρομβοπενία, Πάρεση προσωπικού νεύρου, Σύνδρομο Guillen Barre, Αναζωπύρωση ή υποτροπή Έρπητα Ζωστήρα.

Αρκετά εμβόλια COVID-19 φαίνεται να έχουν υψηλά επίπεδα αποτελεσματικότητας, κανένα εμβόλιο όμως δεν είναι 100% αποτελεσματικό παρέχοντας πλήρη προστασία. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να υπάρχει ένα μικρό ποσοστό ατόμων που δεν αναπτύσσουν προστασία όπως αναμένεται μετά τον εμβολιασμό COVID-19.

Ακόμα και αυτοί που νόσησαν πρέπει να λάβουν μία δόση του εμβολίου, όχι μόνο για να αποκτήσουν ανοσία διάρκειας τουλάχιστον ενός έτους, αλλά και για να αποκτήσουν ανοσία και έναντι των μέχρι σήμερα μεταλλάξεων.

Εκτός από τα ειδικά χαρακτηριστικά ενός εμβολίου, διάφοροι παράγοντες όπως η ηλικία ενός ατόμου, οι υποκείμενες συνθήκες υγείας ή η προηγούμενη έκθεση στο COVID-19 μπορεί να έχουν αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητα ενός εμβολίου. Επίσης, δεν γνωρίζουμε ακόμη πόσο καιρό θα διαρκέσει η ανοσία από διαφορετικά εμβόλια COVID-19. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο, ακόμη και όταν εμβολιασθούμε, πρέπει να συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε όλα τα μέτρα ατομικής και δημόσιας υγείας, όπως η φυσική απόσταση, η χρήση μάσκας και το πλύσιμο των χεριών.

Και να θυμόμαστε ότι το καλύτερο εμβόλιο είναι αυτό στο οποίο έχουμε ταχύτερη πρόσβαση.

Νικόλαος Μαλισιόβας
Καθηγητής Μικροβιολογίας, Διευθυντής Εργαστηρίου Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ. / Επιστημονικός Διευθυντής Euromedica