Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια νευροεκφυλιστική πάθηση του εγκεφάλου και η πιο συχνή αιτία άνοιας. Προκαλεί προοδευτική απώλεια μνήμης, σκέψης και ικανοτήτων καθημερινής λειτουργίας, λόγω καταστροφής νευρικών κυττάρων και συσσώρευσης παθολογικών πρωτεϊνών (β-αμυλοειδές και ταυ). Με αυτόν τον τρόπο ο εγκέφαλος χάνει σιγά-σιγά την ικανότητά του να λειτουργεί φυσιολογικά.
Η νόσος Αλτσχάιμερ επηρεάζει παγκοσμίως περίπου 33–38 εκατομμύρια ανθρώπους. Αν και το ποσοστό στο γενικό πληθυσμό φαίνεται μικρό (~0,4–0,5 %), η επίπτωση στις ομάδες μεγαλύτερης ηλικίας είναι σημαντική και αυξάνεται δραματικά με την ηλικία, ξεπερνώντας το ένα τρίτο μετά τα 85 έτη.
Χαρακτηριστικά της νόσου
- Είναι προοδευτική: τα συμπτώματα επιδεινώνονται με το πέρασμα του χρόνου.
- Είναι εκφυλιστική: τα νευρικά κύτταρα καταστρέφονται και δεν αναγεννιούνται.
- Συνήθως ξεκινά μετά τα 65 έτη, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και νωρίτερα (πρώιμη μορφή).
Κύρια Συμπτώματα της νόσου
Τα συμπτώματα εξελίσσονται σταδιακά και συνήθως χωρίζονται στα παρακάτω στάδια:
Πρώιμα στάδια
- Ήπια απώλεια πρόσφατης μνήμης (ξεχνά ραντεβού, συνομιλίες, τοποθεσία αντικειμένων).
- Δυσκολία εύρεσης λέξεων ή εκφράσεων.
- Απώλεια προσανατολισμού σε χρόνο ή χώρο.
- Μικρές αλλαγές στη διάθεση ή στην προσωπικότητα.
Μέτρια στάδια
- Μεγαλύτερη δυσκολία στην οργάνωση καθημερινών δραστηριοτήτων.
- Επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις ή αφηγήσεις.
- Αλλαγές στη συμπεριφορά (ευερεθιστότητα, καχυποψία, άγχος).
- Δυσκολία με απλές μαθηματικές πράξεις ή διαχείριση χρημάτων.
Προχωρημένα στάδια
- Σημαντική απώλεια μνήμης, ακόμη και οικείων προσώπων.
- Δυσκολία στην ομιλία και στην κατανόηση.
- Απώλεια ανεξαρτησίας στην καθημερινή φροντίδα (φαγητό, υγιεινή).
- Διαταραχές ύπνου, κινητικά προβλήματα.
Βήματα για έγκαιρη διάγνωση / εκτίμηση κινδύνου
Η έγκαιρη διάγνωση του Αλτσχάιμερ δεν γίνεται με μία μόνο εξέταση· χρειάζεται συνδυασμός μεθόδων, ώστε να εντοπιστούν τα πρώιμα σημάδια και να αποκλειστούν άλλες αιτίες άνοιας.
1. Κλινική εκτίμηση
- Ιστορικό από τον ίδιο τον ασθενή και συγγενείς (πότε ξεκίνησαν οι ξεχάσεις, αλλαγές στη συμπεριφορά).
- Νευρολογική εξέταση για να ελεγχθεί η λειτουργία του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος.
2. Νευροψυχολογικά τεστ
- Mini-Mental State Examination (MMSE) ή Montreal Cognitive Assessment (MoCA).
- Μετρούν μνήμη, προσοχή, γλώσσα, προσανατολισμό.
- Χρήσιμα για να εντοπίσουν ήπια νοητική διαταραχή (στάδιο πριν την άνοια).
3. Εργαστηριακές εξετάσεις αίματος
- Όχι ειδικές για Αλτσχάιμερ, αλλά αποκλείουν άλλες αιτίες άνοιας (π.χ. έλλειψη βιταμίνης Β12, θυρεοειδικές διαταραχές, λοιμώξεις).
4. Απεικόνιση εγκεφάλου
- MRI (μαγνητική τομογραφία): δείχνει ατροφία του ιππόκαμπου και άλλων περιοχών μνήμης.
- PET scan: δείχνει αλλαγές στον μεταβολισμό ή την παρουσία αμυλοειδούς/ταυ πρωτεϊνών (κυρίως σε ειδικά κέντρα).
5. Βιοδείκτες
- Νωτιαίο υγρό (οσφυονωτιαία παρακέντηση): μετράει επίπεδα β-αμυλοειδούς και ταυ πρωτεΐνης.
- Νεότερες εξετάσεις αίματος (βιοδείκτες πλάσματος): βρίσκονται σε εξέλιξη και ήδη σε κάποιες χώρες χρησιμοποιούνται για πρώιμη διάγνωση.
6. Γενετικός έλεγχος (επιλεκτικά)
- Σε οικογένειες με πρώιμη εμφάνιση (κάτω από τα 60 έτη).
- Έλεγχος γονιδίων όπως APOE ε4, που αυξάνει τον κίνδυνο, αλλά δεν σημαίνει σίγουρη εκδήλωση.
Τι μπορεί να γίνει πρακτικά για “πρόληψη – έλεγχο”
- Ετήσιος νευρολογικός / νευροψυχολογικός έλεγχος μετά τα 60, ειδικά αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό κάθε 1-2 χρόνια.
- Έλεγχος παραγόντων κινδύνου (πίεση, ζάχαρο, χοληστερίνη).
- Αν υπάρχουν συμπτώματα (π.χ. συχνές ξεχάσεις, αποπροσανατολισμός), να γίνεται άμεσα εξειδικευμένος έλεγχος σε κέντρο μνήμης.
Συμπερασματικά, η έγκαιρη διάγνωση βασίζεται σε συνδυασμό τεστ μνήμης, απεικόνισης, βιοδεικτών και κλινικής αξιολόγησης. Όσο πιο νωρίς εντοπιστεί, μέσω προληπτικών ελέγχων, έχουμε μεγαλύτερες πιθανότητες να καθυστερήσει η εξέλιξη της νόσου λαμβάνοντας την κατάλληλη φαρμακευτική και υποστηρικτική αγωγή, με βάση τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού.
Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλώ επικοινωνείστε με τα διαγνωστικά κέντρα της Euromedica, είτε τηλεφωνικώς, είτε μέσω της φόρμας “Κλείστε ραντεβού”.
