Τετάρτη 14 Ιουλίου 2021
Από την εποχή της εμφάνισής του, ο νέος κορωνοϊός SARS-Cov-2, όπως όλοι οι RNA ιοί, άρχισε να μεταλλάσσεται. Οι μεταλλάξεις αυτές οδήγησαν στην εμφάνιση χιλιάδων διαφορετικών παραλλαγών του, που κυκλοφορούν από τότε σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι περισσότερες από αυτές θεωρούνται ασήμαντες ενώ κάποιες στρέφονται και εναντίον του ίδιου του ιού. Άλλες, ελάχιστες, μπορεί να αυξήσουν την μεταδοτικότητα του και να τον κάνουν πλέον απειλητικό για την υγεία των ανθρώπων και εντέλει οι παραλλαγές αυτές να γίνουν το επικρατούν στέλεχος στις κοινότητες.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), στα τέλη του 2020, μετά την εμφάνιση παραλλαγών που έθεσαν σε αυξημένο κίνδυνο την παγκόσμια δημόσια υγεία, καθιέρωσε τον χαρακτηρισμό συγκεκριμένων παραλλαγών ως παραλλαγές ενδιαφέροντος (Variants of Interest, VOI)και άλλων ως παραλλαγές ειδικού ενδιαφέροντος (Variants of Concern, VOC). Έτσι κατάφερε να δοθεί προτεραιότητα στην παγκόσμια παρακολούθηση και έρευνα τους, ώστε να μπορεί να καθοδηγεί την Παγκόσμια Κοινότητα στην επιτήρηση της πανδημίας COVID-19. Το CDC έχει καθιερώσει επίσης και τον χαρακτηρισμό ιδιαίτερα ανησυχητικές παραλλαγές που χαρακτηρίζουν στελέχη που συνοδεύονται από αποτυχία των διαγνωστικών δοκιμασιών να τις αναγνωρίσουν, από στοιχεία που υποδηλώνουν σημαντική μείωση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων ή και πολύ χαμηλή προστασία που προσφέρουν αυτά έναντι σοβαρών συμπτωμάτων, εμφανίζοντας πιο βαριά κλινική εικόνα και αυξημένη νοσηλεία. Προς το παρόν σε αυτή την ομάδα δεν έχει καταταχθεί καμμιά παραλλαγή.
Οι παραλλαγές με τις πιο δυνητικά ανησυχητικές μεταλλάξεις ονομάζονται “ειδικού ενδιαφέροντος” και παρακολουθούνται στενότερα. Ως παραλλαγές ειδικού ενδιαφέροντος (VOC) έχουν χαρακτηρισθεί οι ακόλουθες:
- Alfa (Αλφα), Ηνωμένο Βασίλειο, Σεπτ. 2020. Εμφανίζουν ~ 50% μεγαλύτερη μεταδοτικότητα, πιθανώς αυξημένη βαρύτητα βάσει νοσηλείας και ποσοστών θνησιμότητας, χωρίς καμία επίδραση στην ευαισθησία τους στις θεραπείες με μονοκλωνικά αντισώματα. Προκαλούν ελάχιστη επίδραση στην θεραπευτική δράση ορών που λαμβάνονται από άτομα που ανάρρωσαν ή μετά εμβολιασμό.
- Beta (Βήτα) Νότια Αφρική, Μάιος 2020. Εμφανίζουν ~ 50% μεγαλύτερη μεταδοτικότητα, σημαντικά μειωμένη ευαισθησία στη συνδυαστική χορήγηση θεραπείας με μονοκλωνικά αντισώματα bamlanivimab και etesevimab, (υπάρχουν βέβαια διαθέσιμες άλλες θεραπείες μονοκλωνικών αντισωμάτων), μειωμένη εξουδετέρωση με ορούς ατόμων που ανάρρωσαν και μετά από εμβολιασμό
- Gamma (Γάμμα) Βραζιλία, Νοε. 2020. Εμφανίζουν σημαντικά μειωμένη ευαισθησία στη συνδυαστική χορήγηση θεραπείας με μονοκλωνικά αντισώματα bamlanivimab και etesevimab, (υπάρχουν διαθέσιμες άλλες θεραπείες μονοκλωνικών αντισωμάτων) μειωμένη εξουδετέρωση με ορούς ατόμων που ανάρρωσαν και μετά από εμβολιασμό
- Delta (Δέλτα) Ινδία, Οκτ. 2020. Αυξημένη μεταδοτικότητα, πιθανή μείωση της ανταπόκρισης σε ορισμένες θεραπείες μονοκλωνικών αντισωμάτων, πιθανώς μειωμένη εξουδετέρωση με ορούς ατόμων που ανάρρωσαν ή μετά από εμβολιασμό)
Πέραν αυτών των παραλλαγών ανησυχίας υπάρχουν και οι παραλλαγές ενδιαφέροντος (Variants of Interest, VOI) στις οποίες κατατάσσονται οι: Epsilon (Έψιλον) ΗΠΑ, Zeta (Ζήτα) Βραζιλία, Eta (Ήτα) σε πολλές χώρες, Theta (Θήτα) Φιλιππίνες, Iota (Γιώτα) ΗΠΑ, Kappa (Κάππα) Ινδία, Lamda (Λάμδα) Περού. Οι παραλλαγές αυτές μπορεί να προκαλέσουν μεγάλο αριθμό διάσπαρτων περαστικών, συρροές περιστατικών, να διασπαρθούν σε πολλές χώρες ή ο ΠΟΥ να εντάξει κάποια παραλλαγή σε αυτήν την κατηγορία. Σήμερα την παγκόσμια Ιατρική κοινότητα την απασχολεί η παραλλαγή Δέλτα των Ινδιών που εξαπλώνεται ταχέως σε όλο τον πλανήτη. Υπολογίζεται ότι θα γίνει σε λίγο καιρό το επικρατούν παγκοσμίως στέλεχος.
Η παραλλαγή αυτή, που επίσημα είναι γνωστή ως Β.1.617.2, εντάχθηκε από τον ΠΟΥ στις παραλλαγές ανησυχίας τον Μάιο, γιατί είναι η πιο μεταδοτική από όλες τις γνωστές παραλλαγές μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένης και της εξαιρετικά μεταδοτικής παραλλαγής άλφα που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Μεγάλη Βρετανία. Υπολογίζεται ότι η παραλλαγή Δέλτα θα μπορούσε να είναι 40 έως 60 τοις εκατό πιο μεταδοτική από την παραλλαγή άλφα, αν και η θεωρία αυτή βρίσκεται υπό μελέτη. Επίσης μελετάται η βαρύτητα της προκαλούμενης νόσου καθώς και η προστασία που παρέχουν τα εμβόλια.
Συμπερασματικά η Δέλτα παραλλαγή είναι πιο μολυσματική και τα ανεμβολίαστα άτομα βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής νόσησης. Τα παιδιά και τα νεότερα άτομα κινδυνεύουν 2,5 φορές περισσότερο να προσβληθούν από τον ιό και δεν υπάρχει συνιστώμενο μέχρι στιγμής εμβόλιο για τις ηλικίες 5-12 ετών.
Η παραλλαγή Δέλτα προκαλεί υπερτοπικές εξάρσεις που η έντασή τους εξαρτάται κυρίως από το επίπεδο εμβολιασμού του πληθυσμού και μπορεί να μεταπηδήσει ταχέως από μια περιοχή πτωχής εμβολιαστικής κάλυψης σε άλλη. Επιπλέον, η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει λίγα στοιχεία για την παραλλαγή αυτή, η οποία εμφανίζει διαφορετική κλινική εικόνα με κυρίαρχα συμπτώματα τον πυρετό, την ρινική καταρροή, τον πονόλαιμο και κυρίως τον πονοκέφαλο.
Υπάρχουν επίσης ερωτήματα και ανησυχίες για μία υπο-παραλλαγή της Δέλτα, την Δέλτα plus, η οποία εμφανίζει μία επιπλέον μετάλλαξη, την K417N στην περιοχή της ακίδας που αποτελεί και τον στόχο των εμβολίων mRNA. Την υπο-παραλλαγή αυτή προς το παρόν την θεωρεί χωρίς σπουδαιότητα ο ΠΟΥ.
Το σημαντικότερο μέσο προφύλαξης για όλες τις παραλλαγές αλλά και για την Δέλτα είναι ο πλήρης εμβολιασμός με τις συνιστάμενες δόσεις και η εμβολιαστική κάλυψη εμφανίζεται με την πάροδο τουλάχιστον δύο εβδομάδων από την τελευταία δόση.
Από δημοσιευμένες μελέτες γίνεται φανερό ότι το εμβόλιο της Pfizer-BioNTech προφυλάσσει κατά 88% έναντι εμφάνισης ενεργού νόσου και 96% έναντι εισαγωγής στο νοσοκομείο. Νεότερη μελέτη εμφανίζει χαμηλότερα ποσοστά προστασίας αλλά παρόλα αυτά η παρεχόμενη προστασία παραμένει υψηλή. Το εμβόλιο Oxford-AstraZeneca που δεν είναι εμβόλιο mRNA εμφανίζει χαμηλότερα ποσοστά προστασίας της τάξης αντίστοιχα 60% και 88%. Τα ίδια περίπου ποσοστά προστασίας φαίνεται να εμφανίζει τόσο το εμβόλιο της Moderna όσο και αυτό της Johnson & Johnson με ενδεχόμενο εμφάνισης μικρής μείωσης του τίτλου των παραγόμενων εξουδετερωτικών αντισωμάτων.
Τα ερωτήματα όμως που παραμένουν είναι:
- Είναι αναγκαία μια τρίτη αναμνηστική δόση στα άτομα που εμβολιάστηκαν; Υπάρχει αυτό το ενδεχόμενο και την απάντηση θα την υποδείξουν οι διεξαγόμενες έρευνες.
- Θα συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε την προστατευτική μάσκα; Στο ερώτημα αυτό ο ΠΟΥ απαντά ότι ανεξάρτητα με το εμβολιαστικό στάτους του καθενός η χρήση προστατευτικής μάσκας και η αυστηρή εφαρμογή όλων των μέτρων ατομικής και κοινωνικής προστασίας κρίνονται απαραίτητα.
Ας ελπίσουμε ότι με την επιτάχυνση των παγκόσμιων εμβολιαστικών προγραμμάτων, την τήρηση και πιστή εφαρμογή των μέτρων ατομικής και κοινωνικής προστασίας, θα αποφύγουμε την εμφάνιση του τέταρτου κύματος και της επικράτησης της παραλλαγής Δέλτα, που θα έχει ως αποτέλεσμα σοβαρές πιέσεις στα συστήματα υγείας, με αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία αλλά και την πιθανότητα επιβολής νέων περιοριστικών μέτρων όπως και την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Όλα αυτά θα έχουν αντίκτυπο τόσο στις ατομικές μας ελευθερίες όσο και στην εθνική και παγκόσμια οικονομία.
Νικόλαος Μαλισιόβας
Ομ. Καθηγητής Α.Π.Θ., Επιστημονικός Διευθυντής Ομίλου
Βιβλιογραφία: Yale Medicine July 2021, CDC June 2021, WHO June 2021, ECDC June 2021, EODY June 2021
