1062
ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ
ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ)


Έχουμε ακούσει, έχουμε βρεθεί ή μπορεί στο μέλλον να βρεθούμε αντιμέτωποι με την αιφνίδια κατάρρευση ενός συνανθρώπου μας. Τι μπορούμε να κάνουμε για να τον βοηθήσουμε παρόλο που δεν έχουμε καμία απολύτως ιατρική γνώση; Είναι καλύτερο σ’ αυτές τις περιπτώσεις να κάνουμε κάτι από το να μην κάνουμε τίποτα, παρά το γεγονός ότι οι ικανότητές μας δεν είναι πλήρης. Η διαφορά από το να μη κάνεις τίποτα και από το να κάνεις κάτι μπορεί να είναι μια ανθρώπινη ζωή. Το ιδανικότερο βέβαια θα ήταν οι περισσότεροι από εμάς, και ιδίως ορισμένες επαγγελματικές ομάδες όπως δάσκαλοι, προπονητές και γενικά επαγγέλματα που έρχονται σε άμεση επαφή με πολύ κόσμο, να αναζητήσουν διαπιστευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα πρώτων βοηθειών, ώστε να είναι αποτελεσματικότεροι όταν βρεθούν αντιμέτωποι με μια τέτοια κατάσταση.

ΑΡΧΕΣ

Για να ζήσει ο άνθρωπος χρειάζεται μια φυσιολογική ροή οξυγόνου η οποία διοχετεύεται στα διάφορα όργανα του σώματός του. Το όργανο που είναι πιο ευαίσθητο στην παροχή οξυγόνου είναι ο εγκέφαλος πού μπορεί να υποστεί ανεπανόρθωτες βλάβες αν διακοπεί η παροχή του οξυγόνου για μερικά μόνο λεπτά της ώρας (5 έως 7 λεπτά της ώρας είναι το μέγιστο που μπορεί να αντέξει). Για να διατηρηθεί λοιπόν η παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο, θα πρέπει να συνυπάρξουν τρία βασικά πράγματα:

α) Ένας ανοιχτός αεραγωγός (στοματική κοιλότητα, φάρυγγας, λάρυγγας, τραχεία) μέσα από τον οποίο περνά το οξυγόνο για να φτάσει στους πνεύμονες

β) Η κίνηση της αναπνοής, η οποία δίνει τον αέρα στους πνεύμονες για να περάσει από εκεί στο αίμα και

γ) η κυκλοφορία που θα το μεταφέρει στα διάφορα όργανα και κυρίως στον εγκέφαλο.

Κατά την καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση θα πρέπει λοιπόν να υποστηρίξουμε αυτές τις λειτουργίες για να προστατεύσουμε την ζωτικότητα των διάφορων οργάνων του πάσχοντος και τελικά την ίδια την ζωή του.

ΑΙΤΙΑ

Οι καταστάσεις που μπορεί να προξενήσουν αιφνίδια κατάρρευση μπορεί να είναι μια καρδιακή προσβολή ή το αναπνευστικό «arrest», με κυριότερη αιτία την απόφραξη της αναπνοής από ξένο σώμα ή νερό (πνιγμός) που αποφράσσει τις αεροφόρους οδούς.

ΤΙ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ  ΣΕ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ

Α) ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΑΡΡΩΣΤΟΥ

Πρέπει να σκεφτούμε αν θα είναι ασφαλές για εμάς τους ίδιους η προσέγγιση του αρρώστου. Κίνδυνοι μπορεί να υπάρξουν από ηλεκτρικό ρεύμα, αέριο, κατολίσθηση, οικοδομικά υλικά, αυτοκίνητα που κινούνται κοντά.

Β) ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΑΡΡΩΣΤΟΥ

Πρέπει να εκτιμηθεί η κατάσταση του αρρώστου και η επαφή του με το περιβάλλον. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να τον κουνήσουμε στους ώμους, να του δώσουμε μαλακά σκαμπίλια στο μάγουλο και να του μιλήσουμε δυνατά ρωτώντας τον αν αισθάνεται καλά. Αν το θύμα δεν έχει τις αισθήσεις του δεν θα ανταποκριθεί. Σε περίπτωση τροχαίου ή πτώση από ύψος κουνάμε για το σκοπό αυτό μόνο το χέρι και όχι τού ώμους

Γ) ΚΑΛΟΥΜΕ ΑΜΕΣΑ ΒΟΗΘΕΙΑ 

Αν το θύμα δεν έχει τις αισθήσεις του καλούμε αμέσως την βοήθεια κάποιου τρίτου μήπως χρειαστεί η βοήθεια του. Αν είμαστε μόνοι φωνάζουμε δυνατά ώστε να προσελκύσουμε την προσοχή άλλων. Ποτέ δεν εγκαταλείπουμε το θύμα. Από τα πρώτα βήματα που θα πρέπει να γίνουν είτε από εμάς είτε από τα άτομα που θα έρθουν σε βοήθεια μας είναι η κλίση του σταθμού πρώτων βοηθειών (166). Εάν υπάρχει στο χώρο αυτόματος απινιδωτής συνδέουμε τον άρρωστο (δίνει πάντα προφορικές οδηγίες για το τι πρέπει να κάνουμε). Αν πρόκειται για ενήλικα πρέπει να τηλεφωνήσουμε πρώτα στο 166 και μετά να ακολουθήσουμε τα παρακάτω βήματα. Αν πρόκειται για παιδί κάτω των 8 ετών πρέπει πρώτα να γίνουν οι παρακάτω κινήσεις για ένα με δύο λεπτά και μετά να ειδοποιήσουμε το 166.

Δ) ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΕΡΑΓΩΓΟΥ 

Πολύ συχνά σε έναν ασθενή με αιφνίδια απώλεια των αισθήσεων ο αεραγωγός αποφράσσεται από την γλώσσα πού μπορεί να πέσει προς τα πίσω (κατάποση γλώσσας) και να αποφράξει την οδό που περνάει ο αέρας. Σε αυτές τις περιπτώσεις αν εκτείνουμε το κεφάλι προς τα πίσω και ανασηκώσουμε το πιγούνι προς τα πάνω η γλώσσα απομακρύνεται από το πίσω μέρος του λαιμού αποφράσσοντας τον αεραγωγό. Κρατώντας έτσι λοιπόν το κεφάλι σε υπερέκταση με το ένα χέρι, μπορούμε με το άλλο να του κλείσουμε την μύτη και να του δώσουμε αέρα με το στόμα μας (είναι η τεχνητή αναπνοή ή το ‘’ φιλί της ζωής’’). Απαγορεύεται η χρήση πρόχειρων εργαλείων (π.χ. κουταλιών) για να επαναφέρουμε την γλώσσα στη σωστή θέση ή για να προσπαθήσουμε να ανοίξουμε το στόμα. Σε ασθενείς που υπάρχει υποψία κάκωσης του αυχένα (που μπορεί να συμβεί π.χ. σε κάκωση κεφαλής από τροχαίο ατύχημα, πτώση από ύψος, βουτιές σε ρηχά νερά, πτώση από άλογο κλπ.) θα πρέπει να αποφεύγεται η έκταση της κεφαλής και να χρησιμοποιούμε την ανύψωση του πηγουνιού, για την απελευθέρωση του αεραγωγού.

Απόφραξη του αεραγωγού μπορεί να γίνει και από ξένο σώμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να δώσουμε ελαφριά κτυπήματα στην πλάτη για να προξενήσουμε βήχα και να βγει έξω το ξένο σώμα. Σε περίπτωση πνιγμού θα πρέπει να γυρίσουμε το θύμα στο πλάι και να πιέζουμε την κοιλιά του ρυθμικά προς την σπονδυλική στήλη και προς τα πάνω ώστε να βγει έξω το νερό. Μικρά παιδιά που είναι ελαφριά μπορούμε να τα σηκώσουμε ψηλά από τα πόδια με σκοπό το νερό που έχουν καταπιεί να κυλήσει λόγω βαρύτητας από τούς πνεύμονες προς τα έξω.

Μια άλλη συνήθης αιτία απόφραξης αεραγωγού είναι κατά τη διάρκεια αλλεργικής αντίδρασης. Το οίδημα του λάρυγγα, δηλαδή το πρήξιμο αυτού του τμήματος του αεραγωγού, έχει ως αποτέλεσμα το φράξιμο του αυλού του αεραγωγού. Σε αυτές τις περιπτώσεις, για την απελευθέρωση του αεραγωγού, χρειάζεται εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό για την χορηγία ενδοφλέβιων αντιαλλεργικών φαρμάκων, και αν αυτά αποτύχουν την διενέργεια τραχειοτομής.

Ε) ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ 

Διατηρώντας λοιπόν ανοιχτό τον αεραγωγό με την υπερέκταση της κεφαλής και τα δάχτυλα μας στην κάτω γνάθο όπως περιεγράφηκε παραπάνω ελέγχουμε αν το θύμα αναπνέει από μόνο του. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε ελέγχοντας τις κινήσεις του θώρακα, ακούγοντας τον ήχο της αναπνοής ή αισθανόμενοι την αναπνοή του θύματος στο μάγουλο μας που έχουμε τοποθετήσει δίπλα. Χρόνος 10 δευτερολέπτων είναι αρκετός για την εκτίμηση αυτή. Εάν το θύμα δεν αναπνέει οι πιο πιθανές αιτίες μπορεί να είναι η καρδιακή προσβολή, η κάκωση στο κεφάλι ή τον θώρακα, πνιγμός, απόφραξη αεραγωγού από ξένο σώμα που δεν κατορθώσαμε να βγάλουμε ή δηλητηρίαση από φάρμακα ή τοξικά αέρια.

Αν το θύμα δεν αναπνέει και υπάρχει κάποιος άλλος κοντά τον στέλνουμε να καλέσει βοήθεια. Αν είμαστε μόνοι μας και το θύμα δεν αναπνέει πρέπει να το αφήσουμε και να καλέσουμε βοήθεια. Τότε ξεκινάμε και την καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ).

Η ΚΑΡΠΑ δεν θα επαναφέρει το θύμα στην ζωή αλλά θα προφυλάξει τα ζωτικά όργανα όπως είναι ο εγκέφαλος από να υποστούν ανεπανόρθωτες βλάβες. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να γίνει κλήση στο ΕΚΑΒ που είναι σε θέση να προσφέρει εξειδικευμένη βοήθεια στο θύμα.

Η ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ (ΚΑΡΠΑ)

Α) ΟΤΑΝ ΤΟ ΘΥΜΑ ΑΝΤΙΔΡΑ ΣΤΑ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΝΕΕΙ

Πρέπει να αφήσουμε το θύμα στην θέση του και να αποφύγουμε τις μετακινήσεις του (εκτός και αν ο χώρος που βρίσκεται είναι επικίνδυνος). Μένουμε δίπλα του ελέγχοντας την εξέλιξη της κατάστασης του και καλούμε βοήθεια εάν χρειάζεται.

Β) ΤΟ ΘΥΜΑ ΔΕΝ ΑΝΤΙΔΡΑΕΙ ΑΛΛΑ ΑΝΑΠΝΕΕΙ

Γυρίζουμε το θύμα σε πλάγια θέση. Πάντα ελέγχουμε αν συνεχίζει να αναπνέει. Καλούμε το ΕΚΑΒ στο 166.

Γ) ΤΟ ΘΥΜΑ ΔΕΝ ΑΝΤΙΔΡΑΕΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΑΝΑΠΝΕΕΙ

Καλούμε αμέσως το ΕΚΑΒ στο 166.

Αμέσως θα πρέπει να ξεκινήσουμε τις καρδιακές μαλάξεις, δηλαδή συμπιέσεις στο στέρνο του θώρακα που για να είναι αποτελεσματικές το στέρνο θα πρέπει να υποχωρεί σε κάθε συμπίεση κατά 4-5 εκατοστά. Η συχνότητά τους θα πρέπει να είναι περίπου 100 συμπιέσεις το λεπτό.

Συγχρόνως θα πρέπει να γίνονται και εμφυσήσεις στόμα με στόμα (φιλί της ζωής). Εάν υπάρχει δεύτερο άτομο στον χώρο είναι καλό ένας να αναλάβει τις συμπιέσεις στον θώρακα και ο άλλος τις εμφυσήσεις στόμα με στόμα. Χρησιμοποιείστε όλο το σωματικό σας βάρος (όχι μόνο τα χέρια) και με τεντωμένους τους αγκώνες συμπιέστε προς τα κάτω το στήθος ώστε να υποχωρήσει για 5 εκατοστά περίπου.

Το βάρος του σώματος θα πρέπει να ασκείται με τεντωμένους τούς αγκώνες έτσι ώστε όλο το άνω άκρο του διασώστη να είναι κατακόρυφο πάνω στον θώρακα του θύματος. Σημαντικό είναι να προσπαθούμε καθ’ όλη αυτή την διαδικασία να κρατούμε τον αεραγωγό ανοιχτό όπως είπαμε παραπάνω, με την έκταση της κεφαλής προς τα πίσω και την ανύψωση του πιγουνιού με τα δύο δάχτυλά μας (δείχτης και αντίχειρας). Με το άλλο χέρι κλείνουμε την μύτη του θύματος. Παίρνουμε μια βαθιά εισπνοή εφαρμόζουμε καλά τα χείλη μας γύρω από τα χείλη του θύματος και φυσάμε αργά και σταθερά μέσα στο στόμα του θύματος.

Όταν είμαστε αποτελεσματικοί βλέπουμε τον θώρακα του θύματος να ανυψώνεται όπως σε φυσιολογική αναπνοή. Σε περίπτωση που αυτό δεν συμβαίνει θα πρέπει να αναζητήσουμε κάποιο ξένο σώμα που φράσει τον αεραγωγό. Σε περίπτωση που εντοπιστεί θα πρέπει να αφαιρεθεί.

Σε κάθε 30 συμπιέσεις θα πρέπει να δίνονται δύο τεχνητές αναπνοές.

Και οι συμπιέσεις στον θώρακα και οι εμφυσήσεις στο στόμα του θύματος θα πρέπει να συνεχίζονται μέχρι να έλθει στον χώρο εξειδικευμένο προσωπικό ή μέχρι το θύμα να επιδείξει σημεία ζωής (κίνηση, αναπνοή, κάποια επαφή με το περιβάλλον) οπότε μπορούμε να σταματήσουμε για να επανεκτιμήσουμε την κατάσταση και αν χρειαστεί να συνεχίσουμε.

Ο διασώστης δεν πρέπει να φοβάται για την μετάδοση μολυσματικών ασθενειών με την αναπνοή στόμα με στόμα γιατί δεν έχουν καταγραφεί στην βιβλιογραφία περιστατικά μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών με την μέθοδο αυτή (αυτό βέβαια ισχύει για τη προ covid- 19 εποχή).

Το θύμα που έχει ανακτήσει τις αισθήσεις του και αναπνέει θα πρέπει να τοποθετηθεί στην πλάγια θέση. Αυτό θα επιτρέψει την αποφυγή της κατάποσης της γλώσσας και την απόφραξη εκ νέου του αεραγωγού, καθώς και την αποφυγή εισρόφησης, δηλαδή το να περάσει μέσα στους πνεύμονες περιεχόμενο του στομάχου και να αποφραχθεί εκ νέου ο αεραγωγός ή να προξενηθεί στο άμεσο μέλλον πνευμονία.

Καλέμπουμπας Μιχαήλ, Ειδικός Καρδιολόγος, Επιστημονικός Διευθυντής Καρδιολογικού Τμήματος «Euromedica – Παγκρήτια Υγεία»